Utusan Malaysia
Utusan Malaysia (Jawi: اوتوسن مليسيا ) merupakan sebuah akhbar berbahasa Melayu Malaysia dan akhbar berbahasa Melayu tertua negara. Dahulu di bawah pemilikan daripada Utusan Melayu (Malaysia) Berhad, kini Utusan diterbitkan di bawah Media Mulia. Menurut laporan Biro Audit Pengedaran (ABC) pada 2004 jualan harian akhbar Utusan ialah sebanyak 256,247 naskhah tetapi pada 2009 jualan harian akhbar menjunam ke 169,548 naskhah. Sejak 2018, akhbar ini beralih saiz dari format lebar sehelai kepada tabloid.
Pemikiran Baharu | |
Jenis | Akhbar harian |
---|---|
Format | Terbitan lebar sehelai |
Diasaskan | 29 Mei 1939 |
Bahasa | Melayu |
Ibu pejabat |
|
Bandar | Kuala Lumpur |
Negara | Malaysia |
Edaran | 154,776 (sehari) 336,233 (Mingguan Malaysia) 4,084 (E-akhbar sehari) 4,035 (E-akhbar Mingguan Malaysia) *Sumber: Audit Bureau of Circulations, Malaysia - Julai hingga Disember 2015[1][2] |
Pemilik | Utusan Melayu Press Limited (1939-1967) Utusan Melayu (Malaysia) Berhad (1967-2019) Media Mulia Sdn. Bhd. (2019-kini) |
Pengasas | Tun Yusof Ishak |
Penerbit | Mohamad Azlan Jaafar |
Pengarang | Aznan Bakar |
Timb. pengarang | Zulkifli Jalil |
Pengarang berita | Ismail Daud Muhammad Nizam Abdul Hamid |
Nombor OCLC | 9786722 |
Laman sesawang | www |
Pada awal penerbitannya, Utusan Malaysia merupakan saluran utama penduduk Semenanjung Tanah Melayu untuk menyuarakan pendapat mereka terhadap penjajah British dan ditulis menggunakan tulisan Jawi.[3] Kini ia telah dicetak menggunakan huruf Rumi. Beberapa agensi berita telah melaporkan bahawa Utusan Malaysia akan menutup operasi pada 21 Ogos 2019 akibat masalah kewangan, namun tidak disahkan.[4] Utusan secara rasminya menamatkan operasinya pada 9 Oktober 2019, selepas 80 tahun diterbitkan.[5][6][7] Telah dilaporkan bahawa Utusan akan diterbitkan semula pada 1 November 2019 selepas syarikat Aurora Mulia milik Syed Mokhtar Al-Bukhary memperoleh majoriti saham dalam anak syarikat Utusan, Dilof Sdn. Bhd.,[8][9] bagaimanapun, penerbitan tersebut tidak dilaksanakan.
Susulan penutupan akhbar itu, Menteri Pembangunan Usahawan Redzuan Yusof, mengumumkan bahawa Utusan Malaysia akan membuat kemunculan semula pada 2020.[10] Akhbar itu telah dilancarkan semula pada 20 Julai 2020.[11][12][13]
Sejarah
suntingKumpulan Utusan telah diperbadankan pada tahun 1938 di Singapura sebagai Utusan Melayu Press Limited. Akhbar sulungnya, Utusan Melayu, telah dilancarkan pada 29 Mei 1939. Ia diasaskan oleh Yusof Ishak yang kemudiannya menjadi Presiden Singapura pertama. Dengan menggunakan Jawi, iaitu tulisan Arab, akhbar tersebut dicetak di Singapura dan memenuhi kehendak para pembaca yang celik Jawi di Tanah Melayu jajahan British. Pada tahun yang sama edisi Ahad, Utusan Zaman telah diterbitkan. Utusan Melayu dan Utusan Zaman berada di barisan hadapan pembangunan intelek nasionalis Melayu yang kemudiannya telah melahirkan kepemimpinan politik yang berkesedaran tentang persediaan untuk mencapai kemerdekaan.
Pada Februari 1958 lima bulan selepas Tanah Melayu mencapai kemerdekaan pada tahun 1957, ibu pejabat Utusan Melayu telah dipindahkan ke ibu negara Kuala Lumpur. Di Kuala Lumpur, Utusan Melayu telah memperkukuh kedudukannya dan terus memainkan peranan utama sebagai penyumbang aktif dalam pembangunan ekonomi, sosial dan politik Tanah Melayu, yang pada tahun 1963 diperluas untuk merangkumi wilayah yang lebih besar untuk menubuhkan negara Malaysia.
Pada tahun 1967, Utusan Melayu telah diperbadankan sebagai sebuah syarikat berhad awam di bawah Akta Syarikat, bernama Utusan Melayu (Malaysia) Berhad. Sejak itu, syarikat ini telah berkembang maju dengan amat pesat sehingga mencapai puncaknya dengan penyenaraian di Papan Utama Bursa Saham Kuala Lumpur pada 1994.
Sehingga kini,[bila?] Kumpulan Utusan bukan sahaja memberi tumpuan dalam penerbitan akhbar Utusan Malaysia, tetapi juga Mingguan Malaysia, Kosmo! dan Kosmo! Ahad di samping beberapa perniagaan media lain melalui anak-anak syarikatnya. Antaranya ialah pengiklanan melalui Utusan Media Sales (UMES) dan Utusan Airtime, penerbitan majalah (Utusan Karya), penerbitan buku (Utusan Publications & Distributors - UP&D), percetakan (Utusan Printcorp) dan perkhidmatan Online (Perfisio).
Di sebalik sejarah dan kegemilangannya, Utusan tidak terkecuali daripada menempuh cabaran dan dugaan dalam mengharungi arus semasa terutama selepas Pilihan Raya Umum Ke-14. Cabaran terburuk Utusan Malaysia adalah ketika terpaksa memberhentikan separuh daripada pekerja iaitu sebanyak 800 staf melalui skim VSS pada Disember 2018. Pemberhentian yang bertujuan untuk mengurangkan kos operasi syarikat sekaligus menyelamatkannya itu bagaimanapun gagal. Kemelut sebuah syarikat akhbar itu terus terpalit kontroversi apabila pengurusannya gagal menunaikan pampasan kepada bekas staf seperti dijanjikan. Peristiwa yang dianggap sejarah dalam industri media itu sedikit sebanyak memalit prejudis terhadap Utusan Melayu yang dianggap sebagai akhbar membela nasib orang-orang Melayu selama ini.
Pada 16 September 2018, bersempena dengan ulang tahun ke-55 penubuhan Malaysia, Utusan Malaysia dan Mingguan Malaysia beralih dari saiz format lebar sehelai kepada tabloid. Utusan dilaporkan berkata perubahan saiz adalah sebahagian daripada usaha mereka untuk memenuhi keperluan dan citarasa pembaca.[14][15][16]
Pada 8 Februari 2019, Utusan tidak lagi di bawah pemilikan terus oleh UMNO selepas 31.6 peratus kepentingan anak syarikatnya dibeli oleh Abdul Aziz Sheikh Fadzir.[17]
Pada 19 Ogos 2019, Kumpulan Utusan mengumumkan bahawa Utusan Malaysia, akhbar edisi Ahad Mingguan Malaysia, dan akhbar kembarnya Kosmo! dan Kosmo! Ahad akan menghentikan edisi cetakannya pada 21 Ogos 2019 ekoran masalah kewangan dan kemuflisan syarikat. Utusan Malaysia akan meneruskan operasi dalam talian.[18][19] Kemerosotan pembaca Utusan Malaysia dan prestasi kewangan yang lemah telah dikaitkan oleh beberapa orang kepada pendirian nasionalis pro-Barisan Nasional dan Melayu.[20][21] Biarpun terdapat laporan awal bahawa Utusan Malaysia akan ditutup, Kumpulan Utusan menarik balik keputusan mereka selepas menerima suntikan tunai RM1.6 juta daripada Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu.[22][23] Untuk menampung dana, harga surat khabar itu akan dinaikkan 50 sen kepada RM 1.50 dan harga Mingguan Malaysia akan dinaikkan kepada RM 2.00 bermula 23 Ogos 2019.
Utusan Malaysia dan akhbar kembarnya terus mengalami kerugian dan hutang meningkat daripada penurunan peredaran lalu akhirnya ditutup pada 9 Oktober 2019.[5][6][7] Pada 10 Oktober 2019, dilaporkan bahawa akhbar Kumpulan Utusan akan kembali diterbitkan pada 1 November 2019; walau bagaimanapun, penerbitan yang dijangka tidak berlaku. Aurora Mulia, sebuah syarikat yang dikaitkan dengan hartawan perniagaan, Syed Mokhtar Al-Bukhary, dilaporkan memperoleh 70% kepentingan dalam anak syarikat milik penuh Utusan Dilof Sdn Bhd. Namun, hanya 862 pekerja yang diberhentikan oleh Utusan akan diambil bekerja semula oleh pengurusan baru.[8][9]
Pada 10 Oktober 2019, tapak web rasmi Utusan telah tidak boleh dicapai.[24] Didapati bahawa paparan hadapan kedua-dua laman itu masih memaparkan logo serta tajuk-tajuk berita, namun kesemua pautan berita sudah tidak boleh dicapai seperti kebiasaannya.[24] Pada November 2019, Menteri Pembangunan Usahawan Redzuan Yusof memaklumkan bahawa akhbar Utusan akan kembali menjelang tahun berikutnya.[10]
Pada Januari 2020, telah dilaporkan bahawa Utusan Malaysia akan dihidupkan semula beberapa bulan kemudian[25] kerana beberapa sumber dalam industri mengesahkan bahawa pengurusan baru Utusan mula mengambil kakitangan untuk mula bekerja pada bulan Februari.[26] Utusan pada mulanya dijangka akan dilancarkan semula menjelang April 2020,[27] namun tidak menjadi kenyataan.
Utusan, bersama-sama Kosmo! dijangka akan dilancarkan semula pada Julai 2020. Menurut laman web mereka, animasi acah bertulis: "Nantikan Julai ini. Dibawakan oleh Media Mulia Sdn. Bhd.". Difahamkan bahawa ibu pejabat baru akhbar itu akan terletak di pejabat utama New Straits Times Press di Jalan Riong, Bangsar.[11][12][28] Pada 6 Julai, pelancaran semula akhbar tersebut diumumkan bakal berlaku pada 20 Julai.[29][sumber tak boleh dipercayai?]
Pada 20 Julai, Utusan Malaysia bersama Kosmo! kembali beroperasi dengan slogan "Pemikiran Baharu" di bawah syarikat Media Mulia Sdn. Bhd..[13]
Ibu pejabat
suntingBangunan pertama akhbar itu terletak di Queen Street, Singapura pada tahun 1939. Pada tahun 1958, ia berpindah ke Kuala Lumpur.
Sebuah bangunan pejabat tujuh tingkat yang baru didirikan pada tahun 2010,[30][31] bertentangan dengan ibu pejabat sedia ada. Ia dibina di tapak bekas tempat letak kereta untuk kakitangannya. Perpindahan rasmi ke premis Kumpulan Utusan yang baru berlaku pada tahun 2013.[32][33]
Pada bulan Julai 2020, ada dilaporkan bahawa Utusan Malaysia bersama beberapa akhbar tempatan lain iaitu Berita Harian, Harian Metro, New Straits Times (NST) dan The Malaysian Reserve bakal memindahkan operasinya dari Kuala Lumpur ke Shah Alam, Selangor menjelang penghujung tahun 2020 hingga pertengahan tahun 2021. Pemindahan itu sebagai sebuah pelan pemulihan Media Prima Berhad yang berdepan dengan kemelut kewangan.[34] ilaç
Format
suntingTerkenal dengan plat biru sebagai logo dan tanda dagangannya, Utusan Malaysia mempunyai lebih 32 muka surat berita dan hal ehwal semasa, dengan makanan tambahan biasa, memberi tumpuan kepada topik yang pelbagai seperti hiburan, fesyen, muzik, kesihatan, teknologi, dan politik. Ia merupakan satu-satunya akhbar lebar sehelai Malaysia dalam bahasa kebangsaan sehingga 16 September 2018, apabila ia ditukar kepada akhbar tabloid.
Mingguan Malaysia, edisi hujung minggu Utusan, mempunyai plat merah. Seksyen seperti Pancawarna dan Pancaindera (seksyen hiburan) diterbitkan dalam saiz tabloid, bukannya lebar sehelai.
Edaran
suntingPeredaran Utusan Malaysia memuncak pada 350,000 keping sehari pada 1990-an dan ia merupakan salah satu surat khabar terbesar di Malaysia. Peredaran telah menurun sebanyak kira-kira 250,000 pada tahun 2004 dan turun ke 144,438 salinan pada separuh pertama tahun 2016.[35] Mingguan Malaysia, edisi Minggu Utusan Malaysia, mempunyai edaran 313,495 pada separuh pertama 2016, yang menjadikannya akhbar yang paling popular dalam bahasa Melayu.[35]
Pencapaian
suntingTarikh | Pencapaian |
---|---|
9 Feb 1965 | (Bangunan tambahan baru Ibu Pejabat Utusan Melayu di Jalan Chan Sow Lin dirasmikan oleh Almarhum Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj, Perdana Menteri pertama Malaysia. |
22 Jun 1972 | Perdana Menteri kedua Malaysia, Allahyarham Tun Abdul Razak merasmikan blok tambahan pejabat baru di Ibu Pejabat Utusan Melayu di Jalan Chan Sow Lin. |
5 Dis 1988 | Pelancaran Kejohanan Sepak Takraw Antarabangsa yang dengan megahnya dianjurkan bersama oleh Utusan, RTM dan MAS. Sukan tradisional ini telah menerima pengiktirafan di peringkat dunia dalam arena sukan sebagai setaraf dengan sesetengah sukan antarabangsa lain. |
21 Mei 1989 | Mini Maraton Utusan yang dianjurkan sempena sambutan ulang tahun Kumpulan yang ke-50 berjaya menarik lebih daripada 11,000 penyertaan, dengan itu mencatatkan bilangan peserta yang tertinggi pernah terdapat dalam mana-mana marathon dalam negara. |
2 Mei 1991 | Pembukaan kilang percetakan Utusan di Gong Badak telah dirasmikan oleh Sultan Mahmud Al-Muktafi Billah Shah, Sultan Terengganu. |
17 Januari 1996 | Utusan Malaysia menjadi akhbar Malaysia pertama yang menerjah platform dalam talian dengan pelancaran "Utusan Malaysia Online" dalam empat bahasa. Utusan Express, akhbar elektronik dalam bahasa Inggeris dilancarkan pada 19 September 1996. |
23 Mei 1997 | Utusan ialah kumpulan media pertama yang menganjurkan ekspedisi yang melayakkan negara menerima pengiktirafan sedunia. Dalam semangat Malaysia Boleh, "The Project Malaysia - Everest 97", dengan kerjasama Kementerian Belia dan Sukan, telah menjadi kenyataan untuk rakyat Malaysia yang menawan gunung tertinggi dunia. |
8 November 2007 | Dalam sambutan Deepavali, Utusan terjual sebanyak 370.586 salinan, daripada Kosmo! yang terjual 162,935 sainan. Hanya tiga akhbar yang diterbitkan di Malaysia, juga akhbar berbahasa Cina, Oriental Daily News. |
Kritikan
suntingUtusan sering menimbulkan sentimen perkauman dengan tajuk utama yang memprovokasi Dasar Ekonomi Baru dan Ketuanan Melayu.[36][37][38]
Sehari selepas pilihan raya umum ke-13, di mana gabungan Barisan Nasional yang berkuasa mengalami apa yang berlaku sehingga keputusan terburuk yang pernah terjadi, Utusan menerbitkan artikel yang sangat rasis dengan tajuk utama "Apa lagi Cina mahu?" menuduh orang Cina Malaysia cuba menjatuhkan kerajaan yang dikuasai orang Melayu dan melabelkan mereka sebagai "tidak bersyukur".[39] Penganalisis pihak ketiga menyatakan bahawa perubahan pilihan raya secara besar-besaran dapat disebabkan oleh pengundi bandar dari semua kaum yang meninggalkan gabungan koalisi yang berkuasa, dan bukannya ditunjukkan pada kaum tertentu.[40] Walaupun Perdana Menteri Najib Razak membela akhbar itu, Utusan mendapat kecaman besar-besaran dari rakyat Malaysia kerana laporan perkauman yang berat sebelah.
Susulan retorik perkauman Utusan yang melampau, bekas kerajaan negeri Perak yang dipimpin oleh pembangkang melakukan boikot terhadap akhbar itu, dengan negeri-negeri pembangkang yang lain mengikutinya. Usul juga dibuat oleh kerajaan negeri Selangor untuk memboikot Utusan sementara semua agensi dan jabatan negeri Selangor diarahkan untuk tidak membeli dan beriklan di surat khabar sebagai langkah membantah sebuah cerpen bertajuk "Politik Baru YBJ" oleh kolumnis Datuk Chamil Wariya yang muncul dalam makalah yang menyebut pembunuhan watak cereka yang menyerupai ADUN Parti Tindakan Demokratik (DAP), Teresa Kok.[41]
Kenyataan oleh Ketua Menteri di negari-negari yang dikuasai pembangkang tidak sesuai dengan konteks, dimanipulasi, atau dibuat-buat.[42]
Pada Januari 2011, akhbar tersebut menggantung seorang wartawan kanan, Hata Wahari, presiden Kesatuan Wartawan Nasional, setelah menuduh bahawa Hata telah menjadikan akhbar itu tidak bertanggungjawab dan "menghina" pengurusannya.[43] Hata kemudian diberhentikan daripada kumpulan Utusan pada Mei tahun itu. Pada 20 Mei 2013, Hata mengadakan tunjuk perasaan seorang diri di hadapan ibu pejabat Utusan Melayu dengan menyeru untuk menghentikan "kewartawanan yang tidak bertanggungjawab" dan "pelaporan perkauman". Beliau kemudiannya diejek dan dilabel "komunis" oleh kakitangan Utusan yang berkumpul di sana yang juga melemparkan dua bungkus [bihun] goreng kepadanya.[44]
Pandangan yang diterima secara meluas bahawa Utusan Malaysia tidak lebih daripada sebuah buletin propaganda untuk kerajaan yang berkuasa diberi kepercayaan lebih besar setelah wakil ketua pengarangnya Zaini Hassan secara terbuka menyatakan dalam sebuah forum yang dianjurkan oleh Biro Tata Negara bahawa boleh menerima Utusan untuk "memutar belit fakta" menjadi "berat sebelah atas permintaan [Kerajaan BN] kita". Wartawan Malaysiakini yang membuat liputan forum itu kemudian dilarang hadir.[45]
Utusan meminta maaf setelah menyiarkan berita mengenai seorang mubaligh Katolik berusia 87 tahun di Jawa yang kononnya memeluk Islam setelah pulih daripada koma. Ia kemudian membuktikan bahawa rencana itu bersumber daripada kisah berita rekaan di laman web satira, World News Daily Report.[46]
Tuntutan undang-undang
suntingBanyak tindakan undang-undang telah difailkan terhadap Utusan oleh beberapa personaliti dari gabungan Pakatan Rakyat. Ketua Menteri Pulau Pinang, Lim Guan Eng berjaya memfailkan dua kali dakwaan terhadap akhbar itu, memenangi ganti rugi terkumpul sebanyak RM400,000 bagi kedua-dua tindakan undang-undang.[47][48]
Pada 14 Disember 2012, Karpal Singh telah dianugerahkan ganti rugi RM50,000 selepas hakim Mahkamah Tinggi mengisytiharkan bahawa artikel Utusan melabelnya sebagai anti-Islam adalah "oleh semua akaun yang nakal".[49]
Pada 21 Januari 2013, Mahkamah Tinggi menganugerahkan Anwar Ibrahim RM45,000 ganti rugi selepas beberapa siri artikel Utusan sengaja salah menafikan kenyataannya dalam wawancara BBC untuk mencadangkan bahawa pemimpin pembangkang adalah pro-LGBT (pendirian kontroversi dalam majoriti Muslim Malaysia). Peguam kertas itu mencetuskan kekecohan yang ketara semasa prosiding ketika dia berpendapat bahawa akhbar berkenaan tidak mempunyai "kemewahan masa" untuk memastikan kebenaran laporan mereka.[50][51][52][53]
Anugerah dan penghargaan
suntingUtusan memenangi "IFRA Publish Asia 2003 Award" untuk kategori "Best in Print" pada 20 Mac 2002. Ia adalah anugerah pertama yang dimenangi oleh akhbar di peringkat antarabangsa.
Pada tahun 2014, ia memenangi dua anugerah dalam Anugerah Media Johor 2014.[54]
Lihat juga
sunting- Akhbar bahasa Melayu lain di Malaysia:
- Berita Harian
- Harian Metro
- Kosmo!
- Utusan Borneo, akhbar negeri Sabah dan Sarawak
- Sinar Harian
Rujukan
sunting- ^ "salinan arkib" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2017-09-18. Dicapai pada 2018-04-01.
- ^ "salinan arkib" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2017-09-18. Dicapai pada 2018-04-01.
- ^ The first edition of Utusan Melayu, published in Jawi (arabic transcript) on 29 May 1939
- ^ "Warga Utusan bakal terima gaji pendahuluan malam ini". sinarharian.com.my. 20 Ogos 2019. Dicapai pada Ogos 20, 2019. Cite has empty unknown parameter:
|dead-url=
(bantuan) - ^ a b "Utusan Group ceases operations, staff told to vacate offices by 1pm Wednesday (Oct 9)". The Star (Malaysia). 9 October 2019. Dicapai pada 9 October 2019.
- ^ a b "End of the road for Utusan". Free Malaysia Today. 9 October 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-10-10. Dicapai pada 9 October 2019.
- ^ a b "Utusan Melayu henti operasi perniagaan". Utusan Malaysia. 9 Oktober 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-10-09. Dicapai pada 9 Oktober 2019.
- ^ a b "Utusan ceases publication but may be back soon". The Star. 10 October 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 October 2019. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ a b Asyraf, Faisal. "Some of Utusan workers will be rehired by new company, says Dr M". Malaysiakini. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 October 2019. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ a b "Utusan Malaysia muncul semula 2020". Malaysiakini. 10 November 2019. Dicapai pada 25 Jun 2020.
- ^ a b "Utusan Malaysia dijangka beroperasi semula Julai". Malaysiakini.com. 21 Jun 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 Julai 2020. Dicapai pada 7 Julai 2020.
- ^ a b "Utusan Malaysia set to return in July". Malaysiakini. 21 June 2020. Dicapai pada 24 June 2020.
- ^ a b "Utusan kembali, ikrar amal laporan bertanggungjawab". Malaysiakini.com. 20 Julai 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Utusan Malaysia hopes to cut costs with new tabloid size". Marketing Magazine. 15 September 2018. Dicapai pada 15 September 2018.
- ^ "Utusan, Mingguan Malaysia Saiz Tabloid". My News Hub. 15 September 2018. Dicapai pada 15 September 2018.
- ^ Noor Azam Shairi (15 September 2018). "Utusan goes tabloid to cut costs". The Malaysian Insight. Dicapai pada 15 September 2018.
- ^ John Bunyan (24 May 2019). "Utusan no longer under Umno's direct control". The Malay Mail. Dicapai pada 8 February 2019.
- ^ "Utusan, Malaysia's oldest newspaper, and Kosmo! to cease publication". The Straits Times. 19 August 2019. Dicapai pada 20 August 2019.
- ^ Yunus, Arfa (20 August 2019). "Utusan no more?". New Straits Times. Dicapai pada 20 August 2019.
- ^ Lau, Leslie (20 August 2019). "As 'Utusan Malaysia' runs aground, a sign of darker days ahead for Malaysian media". The Malay Mail. Dicapai pada 20 August 2019.
- ^ Lim, Huey Teng (20 August 2019). "DAP MP wants gov't to help Utusan staff despite 'hurtful propaganda'". Malaysiakini. Dicapai pada 20 August 2019.
- ^ "Utusan Melayu not closing down, publications to cost 50 sen more". The Sun. 20 August 2019. Dicapai pada 21 August 2019.
- ^ Loheswar, R. (20 August 2019). "Utusan, Kosmo! won't shut down after all, but print editions to cost an extra 50 sen". The Malay Mail. Dicapai pada 21 August 2019.
- ^ a b Afiq Ariffin (10 Oktober 2019). "Laman web Utusan Malaysia, Kosmo! kini tidak boleh diakses". Astro Awani. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ "NUJ confirms Utusan revival, job calls now open". Malaysiakini. Dicapai pada 24 January 2020.
- ^ Kevin Davasagayam. "Utusan to be back soon: Reports". The Sun, Malaysia. Dicapai pada 24 January 2020.
- ^ SM Amin. "Utusan expects to reopen in April". The Malaysian Insight. Dicapai pada 27 January 2020.
- ^ Rahimy Rahim (21 June 2020). "Utusan Malaysia, Kosmo! expected to return next month". The Star Online. Dicapai pada 25 June 2020.
- ^ Ahmad Ali Karim (6 Julai 2020). "Utusan Malaysia Bakal Kembali 20hb Julai Ini". ahmadalikarim.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 Julai 2020. Dicapai pada 7 Julai 2020.
- ^ "Bangunan baru Kumpulan Utusan". Utusan Karya. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 January 2019. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ "Utusan Melayu saves RM3m with new office". The Malaysian Insider. 26 May 2010. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 March 2016. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ "Perasmian Ibu Pejabat Baru Utusan, 13 Sep 2013". Utusan Malaysia. 13 September 2013. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 April 2019. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ "Pembinaan Bangunan Baharu Ibu pejabat Utusan Melayu". Utusan Malaysia. 18 May 2013. Diarkibkan daripada yang asal pada 8 April 2014. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ Mohamad Athir Ismail (14 Julai 2020). "Utusan, BH, NST, Metro dijangka pindah ke Shah Alam hujung tahun ini". Suara Merdeka. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 Julai 2020. Dicapai pada 15 Julai 2020.
- ^ a b "Circulation Figures - Paid Newspapers print edition Geographical Distribution - West & East Malaysia - January 2016 to June 2016" (PDF). Audit Bureau of Circulations Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 25 January 2019. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ Hamid, Herman (13 April 2008). "Ketuanan Melayu tercabar - Kaum lain lebih dominan dari segi politik, ekonomi – Tengku Faris". Utusan Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 Januari 2019. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ Baker, Ab Jalil (19 Mac 2008). "Persoal pemimpin Melayu tolak DEB". Utusan Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 Januari 2019. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ "Bangkitlah Melayu". Utusan Malaysia. 15 April 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 Januari 2019. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ Bakar, Zulkiflee (7 Mei 2013). "Apa lagi orang Cina mahu?". Utusan Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 Jun 2013. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ Boo, Su-Lyn (7 Mei 2013). "GE13 an urban, not Chinese swing, say analysts". The Malaysian Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 Mei 2013. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ "Motion for Selangor govt bodies to boycott Utusan". The Star. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ "Chief Minister Lim Guan Eng of Penang clarifies matters on youtube.com" di YouTube
- ^ "NUJ president suspended from Utusan". The Star. 15 Januari 2011. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ Zulkifi, Zulaikha (20 Mei 2013). "'Flying bihun' greets lone protester at Utusan HQ". Malaysiakini. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 April 2019. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ Fadli KC, Ahmad (14 Julai 2012). "Utusan editor: Spinning to attack opposition is okay". Malaysiakini. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 April 2019. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ "Utusan forced to say sorry after running fake story of Catholic priest's conversion to Islam". The Malay Mail. 12 Oktober 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 Januari 2019. Dicapai pada 10 Oktober 2019.
- ^ "Guan Eng wins suit against Utusan". The Star. 14 December 2011. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-01-07. Dicapai pada 2012-01-07.
- ^ Teoh, Shannon (22 June 2012). "Guan Eng wins second defamation suit against Utusan". The Malaysian Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 June 2012. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ Chooi, Clara (14 December 2012). "Court finds Utusan article 'mischievous', awards Karpal RM50k". The Malaysian Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 December 2012. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ Lim, Ida; Toh, Chin Hong (27 December 2012). "Utusan lawyer: Newspapers lack 'luxury of time' to vet truth". The Malaysian Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 30 December 2012. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ "High Court rules in favour of Anwar in defamation case against Utusan". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-01-25. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ Yatim, Hafiz (21 January 2013). "Court: Utusan defamed Anwar over LGBT remarks". Malaysiakini. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 April 2019. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ AR, Zurairi (21 January 2013). "Anwar wins suit against Utusan, court rules articles 'distorted'". The Malaysian Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 23 January 2013. Dicapai pada 10 October 2019.
- ^ Hashim, Mohamad Faizal (10 April 2015). "Utusan menang dua Anugerah Media Johor". Utusan Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 April 2019. Dicapai pada 10 October 2019.