Sastera Malaysia

Kesusasteraan Malaysia ialah koleksi karya sastera yang dihasilkan di Semenanjung Tanah Melayu sehingga tahun 1963 dan di Malaysia selepas itu. Kesusasteraan Malaysia biasanya ditulis dalam mana-mana empat bahasa utama negara ini iaitu Bahasa Melayu, Bahasa Inggeris, Bahasa Cina dan Bahasa Tamil. Ia menggambarkan pelbagai aspek kehidupan Malaysia dan merangkumi bahagian penting dalam budaya Malaysia.

Muzium Sastera.

Karya terawal kesusasteraan Malaysia dihantar secara lisan tanpa adanya skrip penulisan. Sastera lisan merangkumi pelbagai genre cerita rakyat Melayu, seperti mitos, lagenda, cerita rakyat, percintaan, epik, puisi, peribahasa, cerita asal usul, penglipur lara, hikayat dan sejarah lisan. Tradisi lisan berkembang pesat dalam kalangan orang Melayu, tetapi terus bertahan dalam kalangan orang asli Malaysia, termasuk Orang Asli dan pelbagai kumpulan etnik di Sarawak dan Sabah.

Perkembangan

Antara tahun 1900 sehinga 1920, surat khabar Melayu telah berkembang dengan pesat dengan kemunculan penerbitan akhbar yang baharu. Terdapat dua akhbar yang memberi pengaruh ketika itu iaitu Utusan Malayu (juga dieja sebagai Utusan Melayu) yang dimiliki oleh The Singapore Free Press dan Lembaga Malayu (juga dieja sebagai Lembaga Melayu) yang dimiliki oleh Malaya Tribune. Masing-masing telah ditubuhkan pada tahun 1907 dan 1914 dan telah dibubarkan pada tahun 1921 untuk Utusan Malayu dan 1931 untuk Lembaga Malayu. Mohammad Eunos Abdullah (1876–1933) telah memainkan peranan penting dalam perkembangan kewartawanan Melayu pada ketika itu. Pada mulanya, beliau menulis untuk Utusan Malayu pada tahun 1907 sehingga 1914, kemudian berpindah ke Lembaga Malayu pada tahun sama sehingga 1931. Beliau juga digelar sebagai "Bapa Wartawan Melayu" pada zaman itu.

Terdapat usaha untuk mengeluarkan dan menerbitkan buku-buku bacaan sekolah oleh pegawai-pegawai Inggeris pada pemerintahan Inggeris pada ketika itu, seperti Richard James Wilkinson. Tujuannya adalah untuk memantapkan pemahaman pegawai-pegawai Inggeris terhadap kehidupan, kebudayan dan adat istiadat orang Melayu. Dengan bantuan Raja Haji Yahya, buku-buku ini diambil daripada cerita-cerita Pawang Ana telah berjaya dibukukan atau direkodkan oleh orang-orang seperti Wilkinson dan Winstedt. Antarnya ialah Hikayat Malim Deman, Hikayat Anggun Che’ Tunggal, Hikayat Awang Sulong Merah Muda, manakala hikayat yang lain seperti Hikayat Raja Donan, Hikayat Raja Budiman, Hikayat Raja Ambong, dan Hikayat Seri Rama dimasukkan ke dalam jurnal Journal of the Royal Asiatic Society Straits Branch.

Pada masa ini, perkembangan sastera Melayu telah didedahkan kepada pelajar sekolah menegah melalui buku antologi yang telah terbitkan oleh Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM) dalam subjek Bahasa Melayu berlandaskan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menegah (KBSM). Buku ini tersedia dari tingkatan satu hingga tingkatan lima. Usulan memasukkan komponen sastera (atau dikenali komsas) telah diutarakan oleh Mesyuarat Jemaah Menteri pada tahun 24 Februari 1999 dan telah disambut baik oleh Pusat Perkembangan Kurikulum. Komsas kini menjadi perkara wajib diambil dalam mata pelajaran Bahasa Melayu apabila Mesyuarat Jawatakuasa Kurikulum Pusat Bilangan 2/99 telah meluluskan usul ini pada 11 Jun 1999. Secara umumnya, sastera sebenarnya telah mula bertapak secara rasmi dalam subjek Bahasa Melayu sejak tahun 1984 lagi. Walau bagaimanapun, ia tidak diwajibkan di dalam peperiksaan awam negara. Pemilihan teks-teks sastera yang diajarkan di sekolah pada ketika itu tidak diseragamkan lagi. Ia hanya bergantung kepada warga sekolah ataupun guru Bahasa Melayu itu sendiri dalam memilih teks bagi proses pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas.

Setiap antologi yang diterbitkan mestilah mempunyai novel, cerpen, drama, pantun, syair, sajak, dan prosa.

Senarai

Berikut merupakan senarai sastera Melayu lama (sebelum Perang Dunia II).

1. `Aqâ´id al-Nasafî
2. Asal Bangsa Jin & Dewa-Dewa
3. Bab Takzir
4. Batu Bersurat Terengganu
5. Bustan al-Salatin
6. Cerita Kutai
7. Ceretera2 karangan Abdullah
8. Ceritera Asal Bangsa Jin & Dewa-Dewa
9. Hikayat Abdullah Munsyi
10. Hikayat Aceh
11. Hikayat Amir Hamzah
12. Hikayat Banjar dan Kota Waringin
13. Hikayat Bayan Budiman
14. Bustan al-Salatin
15. Hikayat Hang Tuah
16. Hikayat Iblis
17. Hikayat Ibrahim ibn Adham
18. Hikayat Inderaputera
19. Hikayat Iskandar Zulkarnain
20. Hikayat Maharaja Marakarma
21. Hikayat Marakarma (Si Miskin)
22. Hikayat Merong Mahawangsa
23. Hikayat Muhammad Hanafiah
24. Hikayat Nabi Yusuf
25. Hikayat Nakhoda Muda
26. Hikayat Patani
27. Hikayat Pelanduk Jenaka
28. Hikayat Perintah Negeri Benggala
29. Hikayat Puteri Balqis
30. Hikayat Raja Damsyik
31. Hikayat Raja Pasai
32. Hikayat Seri Rama
33. Hikayat Siak
34. Hikayat Tanah Hitu
35. Hujjat al-Siddîq
36. Kitab Suci
37. Misa Melayu
38. Muhimmat al-Nafa´is
39. Mukhtasar Tawarikh al-Wustha
40. Pelayaran Abdullah ke Kelantan
41. Pelayaran Abdullah ke Mekah
42. Qasidah al-Burdah
43. Risalah fi 'l-Tawhid
44. Risalah Shihabuddin
45. Salasilah Melayu dan Bugis
46. Sejarah Melayu
47. Silsilah Perak
48. Spraek en Woord-Boek
49. Surat al-Anbiya
50. Surat kepada Von de Wall
51. Surat Keterangan Syeikh Jalaluddin
52. Syair Awai
53. Syair Bayan Budiman
54. Syair Bidasari
55. Syair Bunga Air Mawar
56. Syair Bunga-Bungaan
57. Syair Burung Pungguk
58. Syair Dagang Berjual-Beli
59. Syair Engku Puteri
60. Syair Hamzah Fansuri
61. Syair Kerajaan Bima
62. Syair Kiamat
63. Syair Kumbang dan Melati
64. Syair Kumbang Mengindera
65. Syair Kunjungan Tengku Selangor
66. Syair Nuri dengan Simbangan
67. Syair Nyamuk dan Lalat
68. Syair Perang Johor
69. Syair Perjalanan Sultan Lingga
70. Syair Potong Gaji
71. Syair Raja Damsyik
72. Syair Raja Tedung dengan Raja Katak
73. Syair Raksi
74. Syair Sang Kupu-Kupu
75. Syair Saudagar Bodoh
76. Syair Sinyor Kosta
77. Syair Siti Zubaidah Perang Cina
78. Syair Sultan Maulana
79. Syair Tengku Perbu
80. Syair Unggas Soal Jawab
81. Taj al-Salatin
82. Tarjumân al-Mustafîd
83. Tuhfat al-Nafis
84. Undang-Undang Melaka

Kehilangan kesusasteraan Melayu

Banyak hasil kesusasteraan Melayu yang telah musnah ditelan zaman dan peperangan. Antara punca kemusnahan tulisan kesusasteraan Melayu adalah seperti lenyapnya Kerajaan Seri Wijaya (Srivijaya) serta kedatangan agama Islam ke alam Melayu, yang membawa kepada lenyapnya segala naskhah-naskhah kesusasteraan Melayu yang kebanyakannya berasal dari zaman Hindu dahulu.

Selain itu turut disebabkan kerana istana raja yang menjadi tempat perhimpunan buku-buku, kebanyakannya sudah musnah binasa dijilat api seperti dalam peristiwa kebakaran istana Sultan Mansur Shah seperti yang tersebut kisahnya di dalam buku Sejarah Melayu yang mengatakan bahawa dalam peristiwa itulah bangunan kerajaan Sang Nila Utama telah dibakar.

Selain itu dengan kejatuhan kerajaan Melaka, banyak kehilangan naskhah-naskhah kesusasteraan lama Melayu apabila Kerajaan Melayu Melaka kalah kepada Ferringhi (orang asing dari Barat). Banyak buku dan kitab yang musnah terbakar atau tenggelam bersama Flor De La Mar (Flower of the seas). Kapal laksamana Alfonso de Albuquerque dari Portugis yang dipercayai tenggelam di perairan Aceh Tamiang dan Pasai pada Disember 1511 membawa banyak harta rampasan perang Melaka.

Selain itu berlaku juga kebakaran pada sebuah kapal yang bernama the Fame yang dalam pelayaran ke British. Dalam kebakaran itu turut musnah segala muatannya iaitu berbagai khazanah termasuklah perpustakaan lama Melayu yang telah dikumpulkan oleh tuan Raffles.

Menurut keterangan Abdullah Abdul Kadir Munshi dalam hikayatnya, nyatalah amat banyak perpustakaan lama Melayu yang telah musnah dalam kebakaran kapal the Fame itu. Ada pun perpustakaan lama melayu, iaitu kitab-kitab, hikayat-hikayat dan syair-syair yang musnah itu menurut Hikayat Abdullah penuh berisi di dalam tiga buah peti kulit panjang-panjang sedepa, diantaranya ada kira-kira tiga ratus buah buku-buku yang telah dijilid, tiada termasuk naskah-naskah yang belum berjilid, yang bercerai-berai, bergulung dan yang berhelai-helai. Selain dari itu ada lagi duah buah peti penuh berisi dengan surat-surat dan kitab-kitab Jawa, Bali dan Bugis dan tulisan-tulisan di atas daun lontar.

Sesungguhnya adalah terbukti bahawa segala khazanah yang telah musnah didalam kebakaran kapal the Fame itu amat tinggi nilainya kepada tuan Raffles, kerana ada tersebut di dalam buku yang bernama “ Raffles “ of Singapore karangan Reginald Coupland, mengatakan bahawa berbagai-bagai khazanah yang telah dikumpulkan oleh Raffles sebanyak muatan lebih sebuah kapal telah sudah pun dihantarkan ke England beberapa lama terdahulu daripada peristiwa kebakaran kapal the Fame itu, tetapi segala khazanah yang terpilih dan lebih-lebih di hargainya telah dikemudiankan oleh Raffles dengan tujuan ia sendiri hendak memerhatikan keselamatan khazanah-khazanah itu dalam pelayaran. Malangnya semuanya itu telah musnah, termasuklah segala naskhah buku-buku, surat-surat, tulisan di daun-daun lontar dan sebagainya yang telah disimpan ke dalam peti-peti oleh munshi Abdullah di Singapura itu serta beberapa banyak lagi khazanah-khazanah yang telah terkumpul dan dibawa daripada Bencoolen (Bangkahulu, Indonesia)