Tuanku Ja’afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman
Tuanku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman (Jawi: توانكو جعفر ابن المرحوم توانكو عبدالرحمن; 19 Julai 1922 – 27 Disember 2008) merupakan Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ke-10 dan Yang di-Pertuan Agong Malaysia yang ke-10. Baginda telah diputerakan pada 19 Julai 1922, Klang, Selangor dan dibesarkan di Seri Menanti, Negeri Sembilan. Baginda merupakan putera kedua bagi Yang di-Pertuan Agong yang pertama.
| Tuanku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman توانكو جعفر ابن المرحوم توانكو عبدالرحمن | ||
|---|---|---|
 | ||
| Yang di-Pertuan Agong X | ||
| 26 April 1994 – 25 April 1999 | ||
| Pertabalan | 22 September 1994 | |
| Negeri | Negeri Sembilan | |
| Pendahulu | Sultan Azlan Muhibbuddin Shah | |
| Pengganti | Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah | |
| Raja Permaisuri Agong | Tunku Najihah | |
| Perdana Menteri | Tun Dr. Mahathir Mohamad | |
| Timbalan Yang di-Pertuan Agong IX | ||
| 26 April 1989 – 25 April 1994 | ||
| Negeri | Negeri Sembilan | |
| Pendahulu | Sultan Azlan Muhibbuddin Shah | |
| Pengganti | Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah | |
| Timbalan Yang di-Pertuan Agong VII | ||
| 26 April 1979 – 25 April 1984 | ||
| Negeri | Negeri Sembilan | |
| Pendahulu | Sultan Haji Ahmad Shah Al-Musta’in Billah | |
| Pengganti | Sultan Azlan Muhibbuddin Shah | |
| Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ke-10 | ||
| 18 April 1967 – 27 Disember 2008 | ||
| Pertabalan | 8 April 1968 | |
| Pendahulu | Tuanku Munawir | |
| Pengganti | Tuanku Muhriz | |
| Tunku Ja’afar ibni Tunku Abdul Rahman | ||
| Keputeraan | 19 Julai 1922 | |
| Klang, Selangor, Negeri-negeri Melayu Bersekutu, British Malaya (kini Malaysia) | ||
| Serangan Angin Ahmar | ||
| Kemangkatan | 27 Disember 2008 (umur 86) | |
| Hospital Tuanku Ja'afar, Seremban, Negeri Sembilan | ||
| Pemakaman | 29 Disember 2008 | |
| Makam Diraja Seri Menanti, Seri Menanti, Negeri Sembilan | ||
| Tempat persemayaman | Istana Besar Seri Menanti, Seri Menanti, Negeri Sembilan | |
| Ayahanda | Tuanku Abdul Rahman | |
| Bonda | Che Engku Maimunah | |
| Tunku Ampuan | Tunku Najihah (k. 1942; b. 2008) | |
| Putera-Puteri | Tunku Naquiah Tunku Naquiyuddin Tunku Imran Tunku Jawahir Tunku Irinah Tunku Nadzaruddin | |
Zaman Membesar dan Pendidikan Awal زمان ممبسر دان ڤنديديقن اولSunting
D.Y.M.M. Tuanku Ja’afar menerima pendidikan awal di Sekolah Melayu Seri Menanti, Kuala Pilah, Negeri Sembilan dari tahun 1928 hingga 1933. Baginda kemudiannya melanjutkan pelajaran menengah di Kolej Melayu Kuala Kangsar atau The Malay College di Negeri Perak. Baginda menampilkan pelbagai kecemerlangan dalam bidang akademik, kepimpinan dan sukan sehingga dilantik sebagai Headboy dan Kapten bagi Sukan Bola Sepak, Hoki, Kriket, Tenis dan Skuasy.
Selepas menamatkan pelajaran di Kolej Melayu Kuala Kangsar, baginda melanjutkan pelajaran di Raffles College, Singapura. Walau bagaimanapun, pembelajaran baginda terganggu akibat tercetusnya Perang Dunia II dan terpaksa pulang ke Tanah Melayu. Ketika zaman pendudukan tentera Jepun, baginda berkhidmat dalam Perkhidmatan Pentadbiran Melayu sebagai Penolong Pegawai Cukai di Rembau, Negeri Sembilan.
Ijazah dan Perkhidmatan Dalam Kerajaan اجازه دان ڤرخدمتن دالم كراجأنSunting
Baginda kemudiannya melanjutkan pelajaran ke University of Nottingham, United Kingdom untuk meneruskan pembelajaran dalam bidang undang-undang. Selepas menerima ijazah pertama baginda memasuki Balliol College, di Universiti Oxford bagi Sarjana dalam bidang ekonomi. Baginda turut mengambil kursus Sains Politik dan Bahasa Perancis di London School of Economics and Political Science (LSE).
Baginda kemudiannya pulang ke Tanah Melayu pada tahun 1952 dan berkhidmat dalam Perkhidmatan Awam Melayu sebagai Penolong Setiausaha Kerajaan Negeri Perak, Penolong Pegawai Daerah di Parit, Perak dan kemudiannya sebagai Pegawai Daerah Tampin di Negeri Sembilan.
Kerjaya dalam Perkhidmatan Diplomatik di Luar Negara كرجاي دالم ڤرخدمتن ديڤلوماتيک دلوار نڬاراSunting
Kerjaya diplomatik baginda bermula pada 1957 apabila baginda mengambil kursus khas bagi perkhidmatan diplomatik di London selama setahun. Tugasan pertama baginda adalah sebagai Kuasa Usaha di Washington, D.C., Amerika Syarikat diikuti sebagai Setiausaha Pertama dengan Misi Kekal ke Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu di New York, Konsul dan Timbalan Pesuruhjaya Tinggi Persekutuan Tanah Melayu di London.
Baginda kemudian dilantik sebagai Duta Malaysia ke Mesir dan kemudian sebagai Pesuruhjaya Tinggi ke Nigeria and Ghana. Baginda telah dilantik untuk berkhidmat sebagai Duta Malaysia ke Jepun tetapi dipanggil pulang oleh Kerajaan Negeri Sembilan berikutan kemangkatan kekanda baginda, K.D.Y.M.M. Tuanku Munawir ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ke-9 pada April 1967.
Pelantikan sebagai Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ke-10 ڤلانتيكن سباڬاي يڠ دڤرتوان بسر نڬري سمبيلنSunting
Negeri Sembilan adalah satu-satunya negeri di Malaysia yang mengamalkan sistem pelantikan Raja secara demokrasi sejak turun-temurun. Bagi memilih pengganti K.D.Y.M.M Tuanku Munawir yang mangkat, pemimpin kawasan-kawasan utama di Negeri Sembilan yang digelar Undang Yang Empat mengadakan perbincangan untuk memilih Yang di-Pertuan Besar seterusnya dari kalangan Putera Yang Empat Negeri Sembilan iaitu:
- Tunku Besar Seri Menanti, Yang Amat Mulia Tunku Muhriz ibni Almarhum Tuanku Munawir
- Tunku Laxamana, Yang Amat Mulia Tunku Nasir Alam ibni Almarhum Tuanku Muhammad
- Tunku Muda Serting, Yang Amat Mulia Tunku Ja’afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman
- Tunku Panglima Besar, Yang Amat Mulia Tunku Abdullah ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman
Pada 18 April 1967, Undang Yang Empat telah bersepakat melantik dan menabalkan Tunku Ja’afar sebagai Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ke-10.
Perlantikan sebagai Yang di-Pertuan Agong ke-10 ڤلانتيكن سباڬاي يڠ دڤرتوان اڬوڠSunting
Baginda telah dilantik sebagai Yang di-Pertuan Agong ke-10 pada 26 April 1994 dan menamatkan tempoh penuh jawatannya selama 5 tahun pada 25 April 1999. Antara sumbangan terbesar baginda semasa tempoh tersebut adalah sokongan kuat terhadap penganjuran Sukan Komanwel yang berlangsung dengan jayanya di Kuala Lumpur pada tahun 1998.[1]
Canselor Universiti Kebangsaan Malaysia چنسلور اونيۏرسيتي كبڠسأن مليسياSunting
D.Y.M.M Tuanku Ja’afar dilantik menjadi Canselor Universiti Kebangsaan Malaysia pada 16 April 1976. Beliau telah dilantik dan memegang jawatan Canselor selama 32 tahun. Baginda sangat aktif dalam pelbagai program akademik dan sukan universiti serta bekerjasama dengan warga universiti dengan baik. Semasa kepimipinan baginda, telah diadakan sebuah memorandum antara Persatuan Kriket Melayu Malaysia antara Universiti Kebangsaan Malaysia bagi menaik taraf mutu sukan kriket UKM dan mengasah bakat-bakat muda yang berkebolehan.
Selain itu, pelbagai kemajuan telah dijalankan di Kampus UKM Bangi dan HUKM Cheras untuk menaiktaraf prasarana untuk kemudahan pelajar dan pengguna.
Sumbangan dan Pengiktirafan سومبڠن دان ڤڠيعترافنSunting
Selama 42 tahun memerintah Negeri Sembilan, pelbagai kemajuan dapat dinikmati rakyat terutamanya dengan wawasan dan kredibiliti baginda yang berpengalaman luas dalam pendidikan dan pentadbiran. Dalam menangani hal ehwal sosio-ekonomi negeri, baginda mengarahkan perhatiannya kepada sektor industri dan perumahan awam supaya dapat meningkatkan mutu hidup rakyat. Kesannya, beberapa kawasan perumahan telah dibangunkan antaranya ialah Taman Tuanku Ja’afar yang merangkumi kawasan perindustrian dan padang golf, Taman Tuanku Ampuan Najihah di Sungai Gadut dan projek perumahan Mambau.
Baginda dianugerahkan Doktor Kehormat Undang-Undang oleh beberapa buah universiti seperti Universiti Filipina (27 Julai 1990), Universiti Nottingham (21 Julai 1995), Universiti Santiago, Chile (28 September 1995) dan Universiti Brunei Darussalam (11 September 1996).
Sebagai peminat golf, Tuanku Ja’afar merupakan pengikut setia sukan ini dan sering menyertai kejohanan golf dalam dan luar negara. Baginda turut menaik taraf padang golf dan kemudahannya terutama di Kelab Golf Antarabangsa Seremban. Tuanku Ja’afar turut menyertai Golf Pro-Amatur Terbuka Malaysia sejak kali pertama diadakan.
Anakanda انقنداSunting
D.Y.M.M Tuanku Ja’afar mengahwini Tunku Najihah binti Almarhum Tunku Besar Burhanuddin pada 8 Ogos 1942 di Seri Menanti, Negeri Sembilan. Pasangan diraja Negeri Sembilan ini dikurniakan tiga orang putera dan tiga orang puteri iaitu:
| Nama | Tarikh Keputeraan | Tempat Keputeraan | Tarikh Kemangkatan | Tempat Kemangkatan | Tarikh Berkahwin | Pasangan Diraja | Cucunda | Cicinda |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| YAM Tunku Tan Sri Naquiah | 26 Disember 1944 | Seri Menanti, Negeri Sembilan | 18 Julai 1969 | YM Tunku Datuk Mudzaffar bin Tunku Mustapha | YM Tunku Nadzimuddin | Tiada | ||
| YM Tunku Datin Myra Madihah | ?bin Dato’ Iskandar Ja’afar ?binti Dato’ Iskandar Ja’afar | |||||||
| YM Tunku Nasaifuddin | Tiada | |||||||
| YM Tunku Nasruan Adil | Tiada | |||||||
| YAM Tunku Dato' Seri Utama Naquiyuddin | 8 Mac 1947 | Seri Menanti, Negeri Sembilan | Tiada maklumat | YAM Tunku Dato' Seri Nurul Hayati binti Tunku Dato' Bahador | YM Tunku Muhammad Alauddin | YM Tunku Alayna Putri | ||
| YM Tunku Alia Nadira | Tiada | |||||||
| YM Tunku Nadia Sahiya | Tiada | |||||||
| YM Tunku Khairul Zaim | Tiada | |||||||
| YAM Tunku Tan Sri Imran | 21 Mac 1948 | Istana Hinggap, Seremban, Negeri Sembilan | 18 Februari 1987 | YM Che Engku Dato Seri Puan Seri Mahirah binti Abdullah | YM Tunku Khairil Imran | Tiada | ||
| YM Tunku Tarrant | Tiada | |||||||
| YM Tunku Abdul Rahman Aminullah | Tiada | |||||||
| YAM Tunku Puteri Puan Sri Dato' Seri Jawahir | 27 Januari 1952 | Nottingham, England | 27 Ogos 1974 | YAM Tan Sri Dato’ Sri Tengku Azlan Ibni Almarhum Sultan Abu Bakar | YM Tengku Asra Jehan | Raden Mas Hamza bin Raden Muhammad Iman Tijan Jauharah binti Raden Muhammad Iman | ||
| YM Tengku Aslahuddin Ja’afar | YM Tengku Muhammad Ayden Saladin | |||||||
| YM Tengku A'zran Abdul Jawaad | Tiada | |||||||
| Marina Azlan (puteri angkat) | Tiada | |||||||
| YAM Tunku Dato' Seri Irinah | 23 November 1957 | Bandar New York, Amerika Syarikat | 16 April 1981 | YAM Tengku Dato’ Seri Ahmad Shah Ibni Almarhum Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah Al-Haj | YM Tengku Alam Shah Amiruddin | Tiada | ||
| YM Tengku Alana Iman Shahirah | Tiada | |||||||
| YAM Tunku Dato’ Seri Nadzaruddin | 26 Oktober 1959 | Kuala Lumpur, Malaysia | 6 November 1997 | YAM Tunku Dato Seri Mimi Wahida binti Tunku Abdullah Wahman | YM Tunku Muhammad Hazim Shah Raden | Tiada | ||
| YM Tunku Muhammad Mish’al Raden | Tiada | |||||||
| YM Tunku Ines Najiha Raden | Tiada |
Kemangkatan كمڠكتنSunting
D.Y.M.M Tuanku Ja'afar mangkat pada pukul 11:45 pagi hari Sabtu, 27 Disember 2008 di Hospital Tuanku Ja'afar, Seremban pada usia 86 tahun kerana serangan angin ahmar. Dilaporkan bahawa baginda mengadu kurang sihat dan sakit kepala pada pukul 8:10 pagi. Pihak hospital tersebut telah dihubungi dan dua Pakar Perunding Kanan HTJ, Datuk Dr. Tarmizi Thayaparan dan Datuk Dr. K. Sree Raman telah bergegas ke Istana Hinggap di Seremban untuk memberikan rawatan kepada Tuanku. Jenazah baginda telah dibawa ke Istana Besar Seri Menanti untuk majlis penghormatan terakhir dan dimakamkan di Makam Diraja Seri Menanti pada 29 Disember 2008.[1]
Tempoh Perkabungan berikutan kemangkatan baginda juga dilaksanakan selama 40 hari, bermula hari kemangkatan baginda.[1]
Semua premis termasuk pejabat kerajaan dan bangunan mengibarkan bendera negeri separuh tiang dalam tempoh tersebut. Dalam tempoh berkabung itu juga, semua kakitangan kerajaan dikehendaki memakai songkok berlilit putih manakala wanita memakai lilitan putih di lengan. Semua majlis rasmi kerajaan dan aktiviti keraian juga ditangguhkan selama tujuh hari.[1]
Terasul, gelaran, kurniaan dan lambang تراسول، ڬلرن، كورنياءن دان لامبڠSunting
Terasul dan gelaran تراسول دان ڬلرنSunting
| Gelaran hormat bagi Tuanku Ja'afar | |
| Gaya panggilan | Duli Yang Maha Mulia |
|---|---|
| Gaya pertuturan | Duli Yang Maha Mulia |
| Gaya pilihan | Tuanku |
- 19 Julai 1922 - 3 September 1933: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Tunku Besar Abdul Rahman
- 3 September 1933 - 1946: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Tuanku Abdul Rahman
- 1946 - 1957: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Tuanku Abdul Rahman, Pegawai Daerah
- 1957 - 1958: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Tuanku Abdul Rahman, Tunku Muda Serting, Setiausaha Pertama Misi Persekutuan Tanah Melayu ke Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu
- 1958 - 1 April 1960: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Tuanku Abdul Rahman, Tunku Muda Serting, Setiausaha Pertama dan Kaunselor Pejabat Suruhanjaya Tinggi Persekutuan Tanah Melayu (Malaysia), London
- 1 April 1960 - 1963: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Tunku Muda Serting, Setiausaha Pertama dan Kaunselor Pejabat Suruhanjaya Tinggi Persekutuan Tanah Melayu (Malaysia), London
- 1963 - 1965 : Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Tunku Muda Serting, Duta Malaysia ke Republik Arab Bersatu
- 1965 - 14 April 1967: Yang Amat Mulia Tunku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Tunku Muda Serting, Pesuruhjaya Tinggi ke Ghana dan Nigeria
- 14 April 1967 - 26 April 1994: Duli Yang Maha Mulia Tuanku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan
- 26 April 1994 - 25 April 1999: Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka Baginda Tuanku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Yang di-Pertuan Agong X
- 26 April 1999 - 27 Disember 2008: Duli Yang Maha Mulia Tuanku Ja'afar Al-Haj ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan
Kurniaan كورنياءنSunting
Kurniaan Negeri Sembilan كورنياءن نڬري سمبيلنSunting
Sebagai Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan (8 April 1967 – 27 Disember 2008), baginda:[2]
Founding Grand Master and Member of the Royal Family Order of Negeri Sembilan (DKNS, 24 May 1979 – 27 Disember 2008)
Founding Grand Master of the Order of Negeri Sembilan (24 May 1979 – 27 December 2008)
Founding Grand Master of the Royal Family Order of Yam Tuan Radin Sunnah (24 Mei 1979 – 27 Disember 2008)
Founding Grand Master of the Order of Loyalty to Negeri Sembilan (24 Mei 1979 – 27 Disember 2008)
Founding Grand Master of the Grand Order of Tuanku Ja'afar (Negeri Sembilan) (18 Julai 1984 – 27 Disember 2008)
Kurniaan Malaysia كورنياءن مليسياSunting
Malaysia (sebagai Yang di-Pertuan Agong Malaysia dari 26 April 1994 ke 25 April 1999) :[2]
Penerima & Grand Master of Darjah Yang Maha Utama Kerabat Diraja Malaysia (DKM, 27 Mei 1994)
Grand Master of the Darjah Utama Seri Mahkota Negara (penerima lebih awal 3 April 1968)
Grand Master of the Darjah Yang Mulia Pangkuan Negara (lebih awal Grand Commander)
Grand Master of the Darjah Yang Mulia Setia Mahkota Malaysia
Grand Master of the Darjah Bakti
Founding Grand Master of the Darjah Yang Mulia Jasa Negara (2 Mei 1995 – 21 November 2001)
Grand Master of the Darjah-darjah Yang Amat Dihormati Setia Diraja
Johor :
Pangkat Yang Pertama Darjah Kerabat Johor Yang Amat Dihormati (DK I)
Kedah :
Ahli Darjah Kerabat Yang Amat Mulia Kedah (DK)
Kelantan :
Penerima Darjah Kerabat Yang Amat Dihormati atau Bintang Yunus (DK)
Pahang Darul Makmur :
Ahli Darjah Yang Pertama Darjah Kerabat Sri Indra Mahkota Pahang Yang Amat Dihormati (DK I)
Perak Darul Ridzuan :
Penerima Darjah Kerabat Yang Amat Dihormati (D.K.) – kini : 
Perlis :
Selangor :
Darjah Pertama Darjah Kerabat Selangor Yang Amat Dihormati (DK I)
Terengganu :
Ahli Darjah Pertama Darjah Kebesaran Kerabat Terengganu Yang Amat Mulia (DK I)
_-_DMN.svg){kind=small}
-_PMN.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Kurniaan asing كورنياءن اسيڠSunting
Baginda menerima banyak anugerah asing ketika tahun khidmat diraja baginda. Antaranya:[2]
Brazil : Grand Cross with Collar of the Order of the Southern Cross (18 December 1995)
Brunei :
- Darjah Kerabat Mahkota Brunei (DKMB, 10 September 1996)
- Senior of the Darjah Kerabat Laila Utama Yang Amat Dihormati (DK, 5 Ogos 1968)
Chile : Grand Collar of the Order of Merit (Chile) (27 September 1995)
Djibouti : Grand Star of Djibouti
Filipina : Grand Collar of the Order of Sikatuna, Rank of Raja (21 Jun 1995)
Finland : Grand Cross with Collar of the Order of the White Rose of Finland (25 Januari 1995)
Jerman : Special Order of the Grand Cross of the Bundesverdienstkreuz – 1996
Kemboja : Grand Collar of the Order of Independence of Cambodia
Korea Selatan : Grand Order of Mugunghwa
Sepanyol : Grand Cross with Collar of the Order of Civil Merit (24 Mac 1995)[3]
Sweden : Knight with Collar of the Order of the Seraphim (22 Februari 1996)
Uruguay : Grand Cross of the Order of Merit of Uruguay (3.7.1996)
United Kingdom : Knight Grand Cross of the Order of the Bath (GCB) – 1998
Senama سنامSunting
Baginda D.Y.M.M Tuanku Ja’afar merupakan seorang raja yang dikenali dan dihormati oleh rakyat jelata Negeri Sembilan dan di Malaysia seluruhnya. Antara berikut merupakan pengabdian nama baginda :-
- Kolej Tuanku Ja'afar
- Tuanku Ja'afar Cup
- Hospital Tuanku Ja'afar, Seremban.
- Stesen Janaelektrik Tuanku Ja'afar, Port Dickson.
- Tuanku Jaafar Golf & Country Club, Sg. Gadut.
- Persidangan Undang-Undang Tuanku Ja'afar, Fakulti Undang-Undang UKM.
- Taman Tuanku Jaafar
- Sekolah Menengah Sains Tuanku Jaafar.
- Sekolah Menengah Teknik Tuanku Jaafar.
- Sekolah Menengah Kebangsaan Taman Tuanku Jaafar
Keturunan كتوروننSunting
Lihat juga ليهت جوݢSunting
Rujukan رجوكنSunting
- ^ a b c The New Straits Times: Tuanku Ja'afar dies
- ^ a b c Royal Ark, Negeri Sembilan 7
- ^ Boletín Oficial del Estado
Tuanku Ja’afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman Negeri Sembilan Tarikh keputeraan: 19 Julai 1922 Tarikh kemangkatan: 27 Disember 2008
| ||
| Gelaran pemerintah | ||
|---|---|---|
| Didahului oleh Tuanku Munawir ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman |
Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan 1967–2008 |
Diikuti oleh: Tuanku Muhriz ibni Almarhum Tuanku Munawir |
| Didahului oleh Sultan Azlan Shah |
Yang di-Pertuan Agong 1994-1999 |
Diikuti oleh: Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah |