Torium ialah sejenis unsur kimia dengan simbol Th dan nombor atom 90. Dalam keadaan tulen, torium ialah sebuah logam berwarna putih keperak-perakan yang mempunyai kilauan yang kekal beberapa bulan. Namun apabila terdedah kepada oksigen, torium akan perlahan-lahan mengusam di udara, menjadi kelabu dan akhirnya menjadi hitam. Torium ialah unsur yang reaktif dan mampu terbakar dalam bentuk serbuk halus.

Torium,  90Th
Ciri-ciri umum
RupaKelabu, lazimnya dengan sebam hitam
Torium dalam jadual berkala
Hidrogen (bukan logam diatom)
Helium (gas adi)
Litium (logam alkali)
Berilium (logam alkali bumi)
Boron (metaloid)
Karbon (bukan logam poliatom)
Nitrogen (bukan logam diatom)
Oksigen (bukan logam diatom)
Fluorin (bukan logam diatom)
Neon (gas adi)
Natrium (logam alkali)
Magnesium (logam alkali bumi)
Aluminium (logam pascaperalihan)
Silikon (metaloid)
Fosforus (bukan logam poliatom)
Sulfur (bukan logam poliatom)
Klorin (bukan logam diatom)
Argon (gas adi)
Kalium (logam alkali)
Kalsium (logam alkali bumi)
Skandium (logam peralihan)
Titanium (logam peralihan)
Vanadium (logam peralihan)
Kromium (logam peralihan)
Mangan (logam peralihan)
Besi (logam peralihan)
Kobalt (logam peralihan)
Nikel (logam peralihan)
Kuprum (logam peralihan)
Zink (logam peralihan)
Galium (logam pascaperalihan)
Germanium (metaloid)
Arsenik (metaloid)
Selenium (bukan logam poliatom)
Bromin (bukan logam diatom)
Kripton (gas adi)
Rubidium (logam alkali)
Strontium (logam alkali bumi)
Ytrium (logam peralihan)
Zirkonium (logam peralihan)
Niobium (logam peralihan)
Molibdenum (logam peralihan)
Teknetium (logam peralihan)
Rutenium (logam peralihan)
Rodium (logam peralihan)
Paladium (logam peralihan)
Perak (logam peralihan)
Kadmium (logam peralihan)
Indium (logam pascaperalihan)
Timah (logam pascaperalihan)
Antimoni (metaloid)
Telurium (metaloid)
Iodin (bukan logam diatom)
Xenon (gas adi)
Sesium (logam alkali)
Barium (logam alkali bumi)
Lantanum (lantanid)
Serium (lantanid)
Praseodimium (lantanid)
Neodimium (lantanid)
Prometium (lantanid)
Samarium (lantanid)
Europium (lantanid)
Gadolinium (lantanid)
Terbium (lantanid)
Disprosium (lantanid)
Holmium (lantanid)
Erbium (lantanid)
Tulium (lantanid)
Yterbium (lantanid)
Lutetium (lantanid)
Hafnium (logam peralihan)
Tantalum (logam peralihan)
Tungsten (logam peralihan)
Renium (logam peralihan)
Osmium (logam peralihan)
Iridium (logam peralihan)
Platinum (logam peralihan)
Emas (logam peralihan)
Merkuri (logam peralihan)
Talium (logam pascaperalihan)
Plumbum (logam pascaperalihan)
Bismut (logam pascaperalihan)
Polonium (logam pascaperalihan)
Astatin (metaloid)
Radon (gas adi)
Fransium (logam alkali)
Radium (logam alkali bumi)
Aktinium (aktinid)
Torium (aktinid)
Protaktinium (aktinid)
Uranium (aktinid)
Neptunium (aktinid)
Plutonium (aktinid)
Amerisium (aktinid)
Kurium (aktinid)
Berkelium (aktinid)
Kalifornium (aktinid)
Einsteinium (aktinid)
Fermium (aktinid)
Mendelevium (aktinid)
Nobelium (aktinid)
Lawrencium (aktinid)
Rutherfordium (logam peralihan)
Dubnium (logam peralihan)
Seaborgium (logam peralihan)
Bohrium (logam peralihan)
Hasium (logam peralihan)
Meitnerium (ciri kimia tidak diketahui)
Darmstadtium (ciri kimia tidak diketahui)
Roentgenium (ciri kimia tidak diketahui)
Kopernisium (logam peralihan)
Nihonium (ciri kimia tidak diketahui)
Flerovium (ciri kimia tidak diketahui)
Moscovium (ciri kimia tidak diketahui)
Livermorium (ciri kimia tidak diketahui)
Tennessin (ciri kimia tidak diketahui)
Oganesson (ciri kimia tidak diketahui)
Ce

Th

(Uqq)
aktiniumtoriumprotaktinium
Nombor atom (Z)90
Kumpulan, kalakumpulan tidak berkaitan, kala 7
BlokBlok f
Konfigurasi elektron[Rn] 6d2 7s2
Bil. elektron per petala/cengkerang
2, 8, 18, 32, 18, 10, 2
Ciri-ciri fizikal
Takat lebur2023 K ​(1750 °C, ​3182 °F)
Takat didih5061 K ​(4788 °C, ​8650 °F)
Ketumpatan suhu bilik hampir11.7 g/cm3
Haba pelakuran13.81 kJ/mol
Haba pengewapan514 kJ/mol
Muatan haba molar26.230 J/(mol·K)
Tekanan wap
T (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
pada S (K) 2633 2907 3248 3683 4259 5055
Ciri-ciri atom
KeelektronegatifanSkala Pauling: 1.3
Tenaga pengionanpertama: 587 kJ/mol
ke-2: 1110 kJ/mol
ke-3: 1930 kJ/mol
Jejari atomempirik: 179.8 pm
Jejari kovalen206±6 pm
Rampaian
Struktur hablurkiub berpusatkan muka (fcc)
Struktur hablur facecentredcubic bagi torium
Kelajuan bunyi rod nipis2490 m/s (pada 20 °C)
Pekali pengembangan terma11.0 µm/(m·K) (pada 25 °C)
Daya pengaliran terma54.0 W/(m·K)
Kerintangan elektrik157 nΩ·m (pada 0 °C)
Sifat kemagnetanParamagnet[1]
Kerentanan magnet (χmol)132.0·10−6 cm3/mol (293 K)[2]
Modulus Young79 GPa
Modulus ricih31 GPa
Modulus pukal54 GPa
Nisbah Poisson0.27
Skala Mohs3.0
Kekerasan Vickers295–685 MPa
Kekerasan Brinell390–1500 MPa
Nombor CAS7440-29-1
Sejarah
Penamaansempena Thor, dewa Norse
PenemuanJöns Jakob Berzelius (1829)
Isotop utama bagi torium
Iso­top Kelim­pahan Separuh hayat Mod reputan Pro­duk
227Th surih 18.68 hari α 223Ra
228Th surih 1.9116 tahun α 224Ra
229Th surih 7917 tahun α 225Ra
230Th 0.02% 75400 tahun α 226Ra
231Th surih 25.5 jam β 231Pa
232Th 99.98% 1.405×1010 tahun α 228Ra
234Th surih 24.1 hari β 234Pa
| rujukan | dalam Wikidata

Kesemua isotop torium yang diketahui tidak stabil. Isotop yang paling stabil 232Th, mempunyai separuh hayat selama 14.05 billion tahun, dalam anggaran umur alam semesta. Torium mengurai dengan amat perlahan menggunakan pereputan alfa, yang memulakan rantaian pereputan yang dinamai siri torium, dan berakhir pada 208Pb yang stabil. Di bumi, torium dan uranium sahaja unsur radioaktif yang wujud secara semulajadi dalam kuantiti yang signifikan. Torium dianggarkan wujud tiga kali lebih kerap daripada uranium dalam kerak bumi, dan kebanyakkannya ditulenkan dari pasir monazit sebagai sisa mengekstrak logam nadir bumi.

Torium detemui pada 1828 oleh ahli mineralogi amatur Norway Morten Thrane Esmark dan dikenalpasti oleh ahli kimia sweden Jöns Jacob Berzelius, yang menamakan unsur tersebut sempena Thor, tuhan guruh norse. Kegunaan awalnya telah dikembangkan pada akhir abad ke-19. Sifat radioaktif torium diketahui umum pada awal abad ke-20. Pada separuh kedua abad ke-20, torium telah digantikan dengan bahan lain kerana sifat radioaktifnya.

Ciri-ciri

sunting

Logam torium berwarna kelabu keperakan, dengan sebam oksida hitam sekiranya terdedah kepada udara. Satu atom torium memiliki 90 elektron dengan empat elektron valens. Secara teori, ada tiga orbital atom yang boleh diisi elektron-elektron valens, iaitu 5f, 6d dan 7s.[3]

Isotop

sunting

30 radioisotop torium telah dikenal pasti dengan nombor atom daripada 209 ke 238. Torium-232 ialah isotop yang paling lazim dengan separuh hayat selama kira-kira 14.05 bilion tahun.

Kewujudan

sunting

Kepekatan torium dalam kerak Bumi ialah kira-kira 8.1 bahagian per juta, menjadikan torium sebagai salah satu unsur berat yang paling banyak.[4] Galian monazit ialah sumber komersial torium utama disebabkan oleh kelimpahan monazit yang banyak. Monazit lazimnya memiliki 2.5% torium meskipun deposit-deposit tertentu boleh memiliki 20% torium.[3] Galian-galian torium lazim ialah torit, ThSiO4 dan torianit, (Th,U)O2. Titanit dan zirkon juga boleh mempunyai sedikit torium.[5]

Rujukan

sunting
  1. ^ Lide, D. R., penyunting (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ed. 86th). CRC Press. m/s. 4–135. ISBN 978-0-8493-0486-6.
  2. ^ Weast, R. (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 978-0-8493-0464-4.
  3. ^ a b Wickleder, M. S.; Fourest, B.; Dorhout, P. K. (2006). "Thorium". Dalam Morss, L. R.; Edelstein, N. M.; Fuger, J. (penyunting). The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (PDF). 3 (ed. 3rd). Springer-Verlag. m/s. 52–160. doi:10.1007/1-4020-3598-5_3. ISBN 978-1-4020-3598-2. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 14 Disember 2017.CS1 maint: ref=harv (link)
  4. ^ Greenwood, N. N.; Earnshaw, A. (1997). Chemistry of the Elements (ed. kedua). Butterworth-Heinemann. ISBN 978-0-08-037941-8.CS1 maint: ref=harv (link)
  5. ^ Deer, W. A.; Howie, R. A.; Zussman, J. (1966). Introduction to the Rock-Forming Minerals. m/s. 17–20. ISBN 0-582-44210-9.

Pautan luar

sunting
  •   Media berkenaan Torium di Wikimedia Commons